ClimateLaunchpad: Bakının gənc ixtiraçıları Amsterdamda keçirilən iqlim və enerji üzrə startaplar müsabiqəsində

ClimateLaunchpad – yaşıl texnologiyalar sahəsinə aid olan startapların ən böyük beynəlxalq müsabiqəsidir, məqsədi də parlaq və perspektivli ideyaları aşkar etmək və onların dayanaqlı biznes layihələrə çevrilməsinə dəstək verməkdir. Müsabiqə, Avropa İttifaqının «Horizon-2020» elmi-tədqiqat layihəsinin tərkib hissəsi olan Avropa innovasiya və texnologiya institutun (EIT Climate-KIC) dəstəyi ilə 2014-cü ildən başlayaraq hər il keçirilir. Aİ-nin «Horizon-2020» çərçivə proqramı qabaqcıl texnologiyaların, ixtiralar və perspektivli kəşflərin sayının artırılmasına hədəflənib ki, bunun da başlıca yolu ideyaların elmi laboratoriyalardan bazara çıxarılmasından keçir. Proqram, üç əsas sahədə – qabaqcıl elm, sənaye liderçiliyi və sosial çağırışlarda cəmləşərək, fəaliyyətin geniş dairəsini əhatə edir –  elmi tədqiqatlardan başlayaraq təqdimat layihələrinə və artıq bazara çıxış üçün hazır innovasiyalara qədər.

Bakılı məktəbli Aydan Qədirzadənin komandası Airflec layihəsi ilə və Bakı Ali Neft Məktəbinin (BANM) tələbəsi Güllü Hüseynlinin komandası Climasel layihəsi ilə final mərhələsinə qədər yüksəlmişlər.

Hər iki layihə müasir cəmiyyətdə enerjiyə qənaət və alternativ enerji mənbələri kimi aktual mövzulara toxunur. Və hər iki ixtiranın başlıca məqsədi ətraf mühitə mənfi təsiri azaltmaqdan ibarətdir.

Müsabiqədə iştirak edən startaplar dünyanın bütün ölkələrindən təqdim olunur və onların sayı ilbəil çoxalır. 2019-cu ildə müsabiqəyə 55 ölkədən startaplar təqdim olunmuşdur. Azərbaycan bu yarışmaya 2017-ci ildən qatılıb. Ölkəmizdə ClimateLaunchpad müsabiqəsinin milli mərhələsini və qaliblərin seçilməsini Social Innovations Lab (SIL) təşkil edir və beləliklə gənc startapçılarla ClimateLaunchpad müsabiqəsi arasında bir körpü rolunu oynayır.

SIL-nin Bakıdakı nümayəndəsi Mehin Cəbrayılova deyir ki, qarşıdan gələn müsabiqə haqqında elan ölkəmizdə hər il sosial şəbəkələr vasitəsi ilə dərc olunur. Burada, iqlim innovasiyalar və bərpa olunan enerji üzrə original biznes ideyaları olan şəxslər iştirak edə bilər. Adətən, ərizəçilərin arasından milli mərhələyə 10 yarımfinalçı seçilir. İkinci mərhələdə isə yarımfinalçıların içindən iki ən yaxşı layihə seçilir. Seçim, peşəkar münsiflər heyəti tərəfindən həyata keçirilir.

Beləliklə, məhz onlar – milli mərhələnin qalibləri Akselerasiya proqramına qoşulurlar, hansının vasitəsilə gənc sahibkarlar startap şirkətlər və layihəyə sərmayə cəlb etmək mövzuları üzrə aparıcı beynəlxalq və yerli təlimçilərin təlimlərində iştirak imkanı qazanırlar.

İştirak edən hər ölkədən iki finalçı ClimateLaunchpad müsabiqəsinin hər il noyabrda təşkil olunan finalında təmənnasız iştirak hüququnu qazanır. Müsabiqə, ildə bir dəfə müxtəlif ölkələrdə keçirilir.

Airflec – elektromobillər üçün böyük yürüş

17 yaşlı Aydan Qədirzadə, atası və qardaşı ilə bir komandada olaraq müsabiqəyə hərəkətdə olan avtomobilin ətrafında yaranan havadan elektrik enerjisi istehsal edən bir cihaz təqdim etmişdir.

“Hesablarımıza əsasən, elektromobilin orta yürüş uzunluğu cəmi 135 km təşkil edir. Bu, akkumulyatoru tam dolu halda olan maşının gedə biləcəyi məsafədir. Bir çox sürücülər üçün isə bu, əsl problemdir, hansı ki onları ekoloji avtomobil almaqdan çəkindirir. Bizim cihaz isə yürüşün orta uzunluğunu 10%-ə, yəni 150 km-ə qədər uzatmağa imkan verir”, – Aydan belə deyir.

O, həm də qeyd edir ki, küləkli hava şəraitində cihaz, maşın dayanan vəziyyətdə belə elektrik enerjisini istehsal etmək qadirindədir ki, bu da akkumulyatorun doldurulmasına sərf olunacaq vaxtı qısaldır.

«İndiyə qədər biz layihəmizin cizgisini, animasiyasını və cihazımızın iki prototipini hazırlayaraq, üçüncüsünün üzərində işləyirik. Artıq ikinci prototipin Jeep tipli avtomobilin üzərində testini də keçirmişik. İndi isə hər üç prototipin təkmilləşməsi, o cümlədən dizaynın üzərində işləyirik”, – bu sözləri Amsterdamda keçirilən müsabiqənin finalında ideyasını təqdim edən Aydan deyir.

Airflec adlı startap, yaradıcılarının düşüncəsinə görə, böyük biznes potensiala malikdir, çünki qlobal trend onu göstərir ki, ətraf mühitə zərər verən ənənəvi yanacaqla işləyən maşınların sayı getdikcə azalmaqdadır. Artıq Qərb ölkələrin bir çoxunda onların istifadəsinə qadağa da qoyulmuşdur.

«Bu cür məhdudlaşdırıcı tədbirlər elektromobillərə olan tələbatın getdikcə çoxalmasına gətirib çıxaracaq, bununla belə, onların istifadəsində qısa yürüş məsafəsi kimi bir problem var. Bizim cihaz isə bu problemi müəyyən dərəcədə həll edir. Prototiplərin üzərində işləyəndə biz sürücülər arasında sorğu keçirmişdik və bu qənaətə gəldik ki, bu cür innovasiyalara həqiqətən də maraq var”, – Aydan belə deyir.

Airflec startapı ClimateLaunchpad müsabiqəsinə qəbul edilənədək o, artıq bir neçə yerli müsabiqədə qalibiyyət qazanmışdır. Dekabr ayında isə Aydanın komandası Respublika innovasiya müsabiqəsində iştirak edəcək, harada ki onun startapı təqdim olunan 200 ideyaların içindən seçilən 18 layihələrdən biri olmuşdur. Əlbəttə, komanda uğur qazanacağına ümid edir, o cümlədən ona görə ki, bu, ona əldə ediləcək pul mükafatını layihənin təkmilləşməsinə yönəltməyə imkan yaradacaq.

Climasel – ekoloji temperatur rejimi

Bu ideyanı isə 20 yaşlı Güllü Hüseynli və onun komadası bu ilin yaz fəslinin sonunda  düşünmüşdürlər. Artıq kondisionerlər, yəni enerji istifadəsinə yönələn məsrəflərin xeyli çoxalmasına gətirib çıxaran sezon yaxınlaşırdı. Komanda, elektrik enerjisinin qənaətinə kömək edəcək və bununla da maliyyə xərclərini və ətraf mühitə dəyən ziyanı azalda biləcək innovativ bir texnologiya yaratmaq qənaətinə gəldi.

Nəticədə, Climasel adlanan asma tavanlar üçün enerjini qənaət edən panellər ərsəyə gəldi.

Panellərin işləmə prinsipi ondan ibarətdir ki, istilər düşdükdə və otaqda temperatur yüksəldikdə, panelin içində yerləşdirilən element əriyir və istilik mübadiləsi nəticəsində istiliyin bir hissəsini ətrafdakı havadan özünə çəkir. Axşam saatlarında isə, hava bir qədər sərinləşdikdə, həmin element bərkiyərək saxlanılan istiliyi geriyə qaytarır.

«Hesablarımıza görə, yeni üsul elektrik enerjisinin 25%-ə qədər qənaət imkanı yaradacaq, əks təqdirdə o, kondisionerin işlənməsinə sərf ediləcəkdi”, – bu sözləri Güllü deyir, hansının ki komandası öz ixtirasının böyük biznes potensiala malik olmasına inanır.